Hidrofobik Ne Anlama Gelir? Toplumsal Yapılarda Korku, Mesafe ve Direnç Üzerine Sosyolojik Bir Okuma
Toplumsal düzenin ince damarlarında gezinirken, insanların birbirine yaklaşma veya uzak durma biçimleri çoğu zaman kimyasal tepkimeleri andırır. Bir sosyolog olarak gözlemlediğim şey şu: insanlar da tıpkı maddeler gibi, bazı etkileşimlere açık, bazılarına ise kapalıdır. Bu noktada “hidrofobik” kavramı, yalnızca suyu iten bir madde özelliği değil; aynı zamanda toplumun belirli kalıplarını, ötekileştirme pratiklerini ve mesafe koyma alışkanlıklarını da tanımlayabilir.
Hidrofobinin Kimyadan Topluma Uzanan Anlamı
Kimyada “hidrofobik”, kelime anlamıyla “sudan korkan” veya “suya karşı duyarsız” demektir. Hidrofobik maddeler, suyla karışmaz, ondan uzak durur, kendi bütünlüğünü korur. Bu durum, toplumsal düzlemde, bireylerin veya grupların farklılıklara karşı geliştirdiği dirençle benzerlik taşır. Toplum içinde “farklı olan”a yaklaşmaktan çekinmek, alışılmışın dışındakini dışlamak veya ondan uzak durmak, adeta sosyal bir hidrofobi biçimidir.
Bu uzak durma hâli, çoğu zaman “kültürel saflığı koruma” ya da “toplumsal düzeni sürdürme” gerekçeleriyle açıklanır. Ancak derinlemesine bakıldığında, bu davranış kalıplarının altında korku, kontrol arzusu ve kimlik kaybına dair endişeler yatar. Tıpkı suyla karışmayan bir madde gibi, bazı bireyler ya da topluluklar da toplumsal “akış”a dahil olmamayı tercih eder.
Toplumsal Normlar ve Hidrofobik Tutumlar
Toplumsal normlar, bir toplumun “ne yapılmalı” ve “nasıl olunmalı” sorularına verdiği kolektif yanıtlardır. Bu normlar, bireyleri bir arada tutarken aynı zamanda sınırlar da çizer. Hidrofobik bir toplum, bu sınırları su geçirmez hale getirir; esnekliğe izin vermez. Bu noktada, özellikle cinsiyet rolleri en görünür örneklerden biridir.
Birçok kültürde erkekler, toplumsal yapının “işlevsel” tarafında konumlanır. Ekonomik üretim, güç ilişkileri ve kamusal alan gibi somut yapıların koruyucusudurlar. Kadınlar ise “ilişkisel bağlar”ın, yani duygusal dayanışma, ailevi düzen ve topluluk içi uyumun temsilcileridir. Bu ikili yapı, toplumun hidrofobik dengesini kurar: biri dış dünyaya karşı koruyucu bir zırh örerken, diğeri iç dünyayı bir arada tutan bağları güçlendirir.
Erkeklerin Yapısal, Kadınların İlişkisel Rolü: Hidrofobik Toplumun Aynası
Örneğin, bir erkek iş yerinde başarısını “disiplin” ve “verimlilik” gibi ölçülebilir değerlerle tanımlar. Kadın ise çoğu zaman aynı ortamda “iletişim kurma becerisi”, “duygusal zekâ” veya “uyum” gibi ilişkisel niteliklerle değerlendirilir. Bu fark, yalnızca biyolojik cinsiyetle değil, toplumsal olarak yeniden üretilen hidrofobik yapıyla ilgilidir. Erkeklerin sistemin dış etkilerine karşı “koruyucu” olması beklenirken, kadınların sistemi içeriden “yumuşatması” istenir.
Bu ayrım, toplumun su geçirmez sınırlarını güçlendirir. Erkekler değişimi tehdit olarak algılayabilir, kadınlar ise değişimin duygusal yükünü taşımakla görevlendirilir. Böylece toplumsal hidrofobi, cinsiyet temelli bir biçim kazanır: duygusal akışın sınırları, güç ilişkilerinin hatlarıyla çizilir.
Kültürel Pratiklerde Hidrofobik Eğilimler
Kültürel pratikler, bu hidrofobik eğilimi en belirgin şekilde sergiler. Dini ritüellerden aile içi davranış kalıplarına kadar birçok alanda “temas korkusu” vardır. Farklı inançtan biriyle evlenmek, toplumsal cinsiyet normlarına karşı çıkmak veya geleneksel olmayan yaşam biçimlerini benimsemek, toplumun su yüzeyine düşen damlalar gibidir: ya hızla uzaklaştırılır ya da kaybolur.
Bu durum, bireyin topluma uyum sağlama baskısını artırır. Hidrofobik toplumlar, farklılıkla temas ettiklerinde bir “kimlik çözülmesi” yaşayacaklarını düşünür. Oysa karışmamak, çoğu zaman gelişmemek anlamına gelir. Sosyal dayanışma, tıpkı suyun akışı gibi, temasla güçlenir; uzak durmaksa donukluk getirir.
Toplumsal Hidrofobiyi Aşmak: Temasın Gücü
Toplumsal hidrofobiyi aşmanın yolu, suyla karışmaktan, yani temas etmekten geçer. Bu temas, yalnızca fiziksel değil; fikirsel, duygusal ve kültürel anlamda da olmalıdır. Kadınların ve erkeklerin rollerini yeniden düşünmesi, kültürel pratiklerin esnekleşmesi ve toplumsal normların eleştirel bir gözle incelenmesi, bu sürecin temel adımlarıdır.
Bir toplumun sağlıklı akışı, bireylerin birbirine karışabilme, farklılıklarıyla birlikte var olabilme kapasitesine bağlıdır. Hidrofobik bir dünya, dış etkilere kapalıdır; ancak suyun taşıdığı hayat, tam da bu etkileşimde saklıdır.
Sonuç: Korkudan Temasa
“Hidrofobik” yalnızca kimyasal bir terim değil, modern toplumların da aynasıdır. Farklılıklardan korkan, normların arkasına saklanan, değişimi tehdit olarak gören toplumlar aslında kendi potansiyellerinden uzaklaşır.
Okuyucu olarak seni davet ediyorum: kendi çevrende bu hidrofobik kalıpları fark ediyor musun? Hangi alanlarda toplumun “su geçirmez” sınırları seni etkiliyor? Düşün, paylaş, tartış. Çünkü temas ettikçe, toplum akmaya başlar.